मित्रांनो तुम्हाला माहिती आहे का आपल्या भारतात हजारो वर्षा पूर्वी आयुर्वेदिक उपचार केला जात असे आणि त्यांच्या वेगवेगळ्या प्रकारच्या चिकित्सा पद्धती सुद्धा विकसित होत्या. त्यातली एक पद्धत म्हणजे पंचकर्म आहे जी आपला वजन कमी करण्यासाठी कारक ठरते. तर आजच्या या Article च्या माध्यमातून जाणून घेणार आहोत की वजन कमी करण्यासाठी पंचकर्म कसे मदत करते? परंतु त्यापूर्वी आपल्याला ही पंचकर्म चिकित्सा पद्धती नेमकी काय आहे हे जाणून घेणे महत्वाचे आहे.
पंचकर्म चिकित्सा पद्धत काय आहे?
पंचकर्म चिकित्सा पद्धत ही एक व्यापक संकल्पना आणि कायाकल्प चिकित्सा आहे. भारतामध्ये हजारो वर्षे आयुर्वेदिक उपचार पद्धतीचा अभ्यास केला जातो. त्यातलीच ही एक पद्धत आहे. पंचकर्म हा एक संस्कृत शब्द आहे ज्याचा अर्थ “पंच क्रिया” म्हणजे ही पद्धती पाच क्रियांमधून केली जाते.
आपल्या शरीरातील विष काढून टाकून, शरीराची नैसर्गिक उपचार यंत्रणा पुनर्संचयित करून आणि संपूर्ण आरोग्याला चालना देऊन शरीर आणि मनाचे संतुलन पुनर्संचयित करायचे या पंचकर्म चिकित्सा पद्धतीचे मुख्य उद्दिष्टे आहेत.
तणाव, प्रदूषण आणि अस्वास्थ्यकर जीवनशैलीने भरलेल्या जगात शरीर आणि मन डिटॉक्सिफाय आणि टवटवीत करण्यासाठी प्रभावी मार्ग शोधणे महत्त्वाचे आहे. त्यासाठी पंचकर्म उपचार पद्धती ही एक प्राचीन आयुर्वेदिक औषध म्हणून उत्तम कारक आहे.
पंचकर्म चिकित्सा पद्धतीच्या पाच पायऱ्या
पंचकर्म उपचाराच्या पाच पायऱ्या पुढीलप्रमाणे आम्ही सविस्तर सांगितलेल्या आहेत.
- एमेसिस (MSS) : यामध्ये वरच्या श्वसनमार्गातून आणि पचनमार्गातून अतिरिक्त श्लेष्मा आणि विषारी पदार्थ काढून टाकण्यासाठी उलट्या करवून घेतात.
- विरेचन (पुरगॅटिस) : एक नियंत्रित रेचक प्रक्रिया जी आतड्यांमधून विषारी पदार्थ बाहेर टाकते, निरोगी पचन करते आणि चयापचय ची क्षमता वाढवते.
- बस्ती (एनिमा) : कोलन आणि गुदाशय स्वच्छ आणि पोषण करण्यासाठी हर्बल तयारी वापरते, वात दोष संतुलित करण्यास मदत करते.
- नस्य (अनुनासिक प्रशासन) : डोके आणि मान क्षेत्र स्वच्छ आणि पुनरुज्जीवित करण्यासाठी अनुनासिक परिच्छेदांमध्ये औषधी तेल किंवा हर्बल दिले जाते.
- रक्तस्त्राव : आधुनिक व्यवहारात क्वचितच वापरल्या जाणाऱ्या या उपचारामध्ये रक्त शुद्ध करण्यासाठी कमी प्रमाणात नियंत्रित काढून टाकले जाते.
पंचकर्म चिकित्सा पद्धतीच्या प्रक्रिया
पंचकर्म चिकित्सा पद्धतीच्या प्रक्रिया 3 टप्प्यांमध्ये विभागलेले आहेत ते पुढीलप्रमाणे आम्ही तुम्हाला सांगत आहोत.
- पूर्व कर्म (प्रीपरेटरी स्टेज) : या टप्प्यामध्ये ओलेशन (तेलांचा बाह्य आणि अंतर्गत वापर) आणि घाम येणे यासारख्या उपचारांद्वारे शरीराला डिटॉक्सिफिकेशनसाठी तयार केले जाते.
- प्रधान कर्म (मुख्य टप्पा) : या टप्प्यात प्रशिक्षित डॉक्टरांच्या मार्गदर्शनाखाली निवडक उपचार केले जातात. वैयक्तिक गरजा आणि असंतुलन यावर अवलंबून उपचार बदलले जाते.
- पश्चत कर्म (उपचारानंतरचा टप्पा) : मुख्य उपचारांनंतर ची योजना शरीराच्या पुनर्प्राप्ती आणि पुनरुत्थानासाठी तयार केली जाते. यामध्ये आहार विषयक मार्गदर्शक तत्त्वे, जीवनशैली शिफारशी आणि हर्बल सप्लिमेंट्स यांचा वापर केला जातो.
वजन कमी करण्यासाठी पंचकर्म कसे मदत करते?
वजन कमी करण्याच्या प्रभावी उपचारांसाठी पंचकर्माच्या कल्पनेचा फायदा घेण्याचा विचार केल्यास तुम्हाला बरेच फायदे मिळतात आणि यापैकी काहींमध्ये पुढील गोष्टींचा समावेश होतो
- तुमची पचनसंस्था सुधारते
- पंचकर्म तुमच्या मनातून आणि शरीरातून विषारी पदार्थ कमी करते
- हे चयापचय संतुलित करण्यास मदत करते
- हे तुमचे आरोग्य आणि आरोग्य सुधारते
- हे मूळ कारणांपासून कारणीभूत असलेल्या आजारांना कमी करण्यास मदत करते
- हे मोटर ऑर्गनच्या कार्यक्षमतेसह संवेदना सुधारण्यास मदत करते
- हे तुमची रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत करते
- शरीरातील विषारी पदार्थ बाहेर काढणे,
- पंचकर्म तुमच्या वृद्धत्वाची प्रक्रिया मंदावते
- चांगले आरोग्य पुनर्संचयित करणे, आणि स्पष्ट रंग पुन्हा स्थापित करणे.
- हे तुमचे सामर्थ्य, ऊर्जा आणि मानसिक स्पष्टता वाढवते
- पंचकर्म तुमचे शरीर पूर्णपणे स्वच्छ करण्यास मदत करते
- हे तुम्हाला खोलवर आराम करण्यास मदत करते
- हे तुमच्या शरीरातील अवरोधित चॅनेल उघडण्यास मदत करते
- पंचकर्म तुमच्या ऊतींचे पुनरुज्जीवन करण्यात मदत करते आणि त्यामुळे तुमचे वजन लवकर कमी होते
- हे तुमच्या पाचक रसांच्या ताकदीवर सुधारते
आणि अशा प्रकारे आपल्या शरीरातील वजन सुद्धा झपाट्याने कमी होत जाते.
वजन कमी करण्यासाठी पंचकर्म प्रभावी का आहे?
आयुर्वेद वर्तुळाच्या बाहेर अनेक तज्ञ आहेत जे असा दावा करतात की पंचकर्म उपचारांसारखे आयुर्वेदिक उपचार पर्याय लठ्ठपणासह विविध आजारांवर उपचार करण्यासाठी खूप प्रभावी आहेत. तज्ज्ञांचा असा दावा आहे की वजन असलेल्या कोणत्याही लठ्ठ व्यक्तीचे वजन महिन्याच्या शेवटी किलोग्रॅम अन्न खाल्ल्यानंतरही जास्त होत नाही कारण शरीरातील चयापचय घटक त्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात. हाच घटक वजन कमी करण्यास मदत करतो, ज्याचा फायदा पंचकर्म उपचाराने होतो. कोणताही रासायनिक हस्तक्षेप किंवा कृत्रिम घटक गुंतलेले नसल्यामुळे ते 100% नैसर्गिक उपचार म्हणून उदयास आले आहे त्यामुळे त्याचे कोणतेही दुष्परिणाम होत नाहीत.
जेव्हा पंचकर्माचा विचार केला जातो तेव्हा ते वजन कमी करण्यासाठी एक प्रभावी उपचार पर्याय म्हणून ओळखले जाते. लठ्ठ रुग्णाला लागू करण्यापूर्वी डॉक्टरांनी रुग्णाच्या आरोग्याची रचना समजून घेणे आवश्यक आहे. जसे ते म्हणतात की कोणताही मूर्त पाया किंवा आरोग्य पाया बऱ्याचदा सर्वांना दिसत नाही परंतु आरोग्य घटना सामान्यतः संपूर्ण आरोग्यासाठी जबाबदार असते. आरोग्याच्या बहुतेक समस्या ज्या खराब झालेल्या किंवा दुर्लक्षित केलेल्या आरोग्य घटनेचे परिणाम आहेत. जेव्हा या उपचाराचा सर्वात जास्त फायदा घेण्याचा विचार केला जातो तेव्हा, आपण आपल्या मनात काही गोष्टींची काळजी घेणे आवश्यक आहे जसे की आपण ताप, दुखापत किंवा गरोदर असताना ही चिकित्सा पद्धती टाळणे. वजन कमी करण्यासाठी पंचकर्म उपचारासाठी जाताना कोणत्याही तज्ञाचा सल्ला घेणे खूप महत्वाचे आहे त्याशिवाय ही उपचार पद्धती करून घेतली तर हानिकारक सुद्धा ठरू शकते.
डॉ.दत्तात्रय नलगे & डॉ. स्वाती नलगे
